Intercultureel sensitief

Vorige maand verzorgde ik een aantal teamtrainingen op mijn o zo geliefde eiland Curaçao.
Eén van de teams bestond geheel uit Curaçaoënaars. Daar had ik zin in en vond het ook best wel wat spannend. En ja hoor, de eerste vraag die mij gesteld werd was
‘heeft u tijdens uw intake en voorbereiding ook vooroordelen over ons te horen gekregen?’

Als dit de eerste vraag is die jou, als (nieuwe) teamleider, gesteld wordt wat is dan jouw reactie?

Veilig en vertrouwde omgeving
Voldoende tijd nemen voor het creëren van een veilige en vertrouwde leer- en werkomgeving, waarin een ieder zich durft uit te spreken, kwetsbaar durft op te stellen, teamleden en het team fouten mag maken (leerwaarde) en fatale fouten door een hoog veiligheidsbewustzijn (alertheid) zo veel mogelijk worden voorkomen.

Een teamleider en het team zal zich in deze fase, naast een duidelijk overeengekomen missie/visie -  doelen/resultaten – taken/rollen – procedures,  vooral moeten focussen op het leggen van een stevig team fundament en daarvoor is een dagje teambuilding een mooie start echter veelal niet toereikend. Voldoende tijd is cruciaal voor het bouwen en uitharden van dit fundament. En als het dan ook eenmaal staat dan kan men met een gerust hart, vanuit slim vertrouwen, verder bouwen en zal er effectiever en efficiënter worden samengewerkt waardoor de veiligheid toeneemt.

Voldoende tijd
Voldoende tijd nemen voor het leggen van een vertrouwensfundament. Een tweedaagse teamtraining waarin het zal gaan over samenwerken en (team)leiderschap. En we waren ook al later begonnen omdat niet iedereen op tijd aanwezig was. Eén van de vooroordelen die mij trouwens ter ore was gekomen, ‘ze komen nooit op tijd’. Wat te doen?

Voorbeeld
Uiteraard voelde ik allerlei triggers, wat een start van de training. En eigenlijk ook wel mooi, het is wat het is, hier en nu en laten we dat dan ook gebruiken. Practice what you preach.

De openingsvraag die gesteld werd kwam natuurlijk niet zomaar uit de lucht vallen. Gevoelsmatig zou mijn antwoord alles bepalend zijn voor het verdere verloop van de training. ‘Ja, ik heb meerdere vooroordelen gehoord en wil deze uiteraard met jullie delen’.

Alvorens dat te doen is mijn vraag aan jullie: mochten er vooroordelen jegens mij zijn, delen jullie die daarna dan ook? De unanieme reactie was ‘nee dat doen we niet’.

Vervolgens heb ik een opsomming gemaakt van de vooroordelen die mij ter ore waren gekomen waaronder ze komen nooit op tijd. Verder onder andere nog:
- als je ze een opdracht geeft moet je maar afwachten of ze het gaan doen
- ze zijn slecht te vertrouwen
- ze discrimineren de ‘blanke’
- ze zij lui, alles in een Antilliaans tempo‘

Je bent de eerste die dit gewoon aan ons vertelt’ was hun reactie.‘Dat heb ik immers beloofd en dan doe ik dat. Vind het wel spannend, en wil niet zeggen dat ik het er mee eens ben. Waar ik oprecht nieuwsgierig naar ben is hoe jullie met de thema’s die op het programma staan omgaan en toepassen’.  

EMIC / ETIC.
Twee termen die afkomstig zijn uit de (corporate) antropologie.

EMIC staat voor het perspectief van binnenuit, hoe iemand uit een bepaalde (sub)cultuur iets zelf ervaart. Vanuit dit perspectief onderzoek je zonder vooropgezette theorie of oordeel, waardevrij de beleving van een situatie van binnenuit de culturele groep.

ETIC staat voor het perspectief van buitenaf, hoe een buitenstaander naar een bepaalde realiteit kijkt. In een etic beschrijving geef je een verklaring, analyse of oordeel over hetgeen je hebt waargenomen.

Tijdens de teamtraining hebben zowel de deelnemers als ik getracht zo goed mogelijk te schakelen tussen deze twee perspectieven.

Interculturele sensitiviteit
Een competentie die niet mag ontbreken in het leidinggeven (als proces) en bij het samen werken in teams en met andere teams. Oprecht nieuwsgierig zijn naar de gebruiken, rituelen, werkwijzen (lees het gedrag) van niet alleen andere nationaliteiten maar ook van andere teams. Wat zijn o.a. de (team-)normen en waarden die ten grondslag liggen aan het zichtbare (team)gedrag.

Het zichtbare gedrag vormt namelijk veelal aanleiding voor conflictsituaties. Echter waar het daadwerkelijk botst is onder de waterlijn, het onzichtbare deel zoals de normen en waarden. Er zal meer wederzijds begrip ontstaan als deze naar boven worden gehaald en besproken worden. Een uitwisseling als het ware tussen EMIC & ETIC hetgeen bij zal dragen aan een (psychologisch) veiliger en vertrouwde werkomgeving.

Vooroordeel tijd.
Bovenstaande hebben we in de training inzichtelijk en bespreekbaar gemaakt door twee ijsbergen (Mclelland) op een flap te tekenen. IJsberg Curaçao en IJsberg Nederland. Als eerste situatie hebben we het waargenomen gedrag met betrekking tot de aanvangstijd van de teamtraining gepakt. Het werd een geweldig dialoog rondom dit thema. Uiteraard met een koppeling naar de twee onderwerpen van de training.

Ik ben vele inzichten rijker hoe je ook om kunt gaan met tijd. En er zijn zeker stappen gezet naar meer wederzijds begrip. Op een andere manier met tijd omgaan wil niet zeggen dat je de training niet op tijd kunt afronden. Tijd, op tijd, richttijd.

Vertrouwensfundament.
Heb ik voldoende tijd genomen in deze training voor het leggen van het gewenste vertrouwensfundament? Was er een veilige en vertrouwde leeromgeving?

Als ik kijk naar het teamproces en de gestelde/behaalde resultaten durf ik te concluderen van wel.

Ik heb eerst tijd genomen voor het bespreekbaar maken van de vooroordelen. Ook weet ik nu waarom zij de vooroordelen over mij niet wilden delen. Dat is niet aan ons, dat doen wij anders. Als je het wilt weten, durf het te vragen.

Mijn conclusie baseer ik ook op de feiten dat er telkens iemand was die uitleg gaf van het-geen gezegd werd in het papiamentu, waardoor ik alles kon volgen. Ik werd uitgedaagd voor een potje poolbiljart. Kreeg wijze Curaçaose levenslessen mee.

Oh ja, en alle doelstellingen van de teamtraining zijn netjes binnen de tijd behaald. Door tijd te nemen aan de voorkant win je uiteindelijk tijd.

Ach, wat is tijd? Het is maar hoe je het bekijkt.

Stel jezelf als team(leider) eens oprecht de vraag: wat zou het mij/ons op kunnen leveren door intercultureel sensitief te zijn?